 |
| Dr. Gëzim Puka |
DISA MENDIME RRETH DY TREGIMEVE TË ANTON GOJÇAJ-t
(fragment nga një artikull më i gjatë: “TË GJITHË TANËT” (SVI NAŠI) – DISA MENDIME RRETH ANTOLOGJISË SË PROZËS SË SHKURTËR TË SHKRIMTARËVE SHQIPTARË NË MAL TË ZI
Në anën tjetër me një penë gjithnjë e më të stërvitur, vijnë dy tregime, ndër më filozofiket e këtij volumi, prej Anton Gojçajt. Tema e lirisë, e dashurisë dhe e komunikimit njerëzor mishërohet përmes një historie me personazhe alegoriko-simbolike, siç janë: një papagall (Alefi) dhe një zog tjetër (Omega). Nga vetë emrat e personazheve të formatit Borges, dëshmohet vlera e thelluar e leximeve të shkrimtarit. Përmes një ngjarjeje në dukje minimaliste, brenda këtij teksti rrëfehet vetë historia e njeriut dhe raporti i tij me lirinë. Tek këto dy figura kryqëzohet edhe keqkuptimi i alegorisë me simbolin. Sipas Umberto Ekos alegoria e kthen dukurinë në koncept dhe konceptin në figurë, ndërsa simboli e kthen dukurinë në ide dhe idenë në figurë. Në lexim tim papagalli Alef është alegori e vetmisë së njeriut modern, ndërsa Zogu është simbol i lirisë së keqpërdorur.
Citoj nga replika e Omegës në dialogun me Alefin: “Liria e ka çmimin e vet, shpesh më të shtrenjtë se jeta e një zogu…"
Alefi borgesian është pika mitike e universit, ku të gjitha veprimet, të gjitha kohërat zënë të njëjtën pikë, pa mbivendosje. Alefi dhe Omega janë përkatësisht germa e parë dhe e fundit me të cilat është shkruar libri i Zotit. Fabula “botëkrijuese” e Gojçajt i vendos këto personazhe në një apartament ku papagalli Alef, i cili jeton në kafaz, dashurohet me zogun Omega, që jeton i lirë. Është një dashuri alegorike platonike, e cila mbulon përmes kësaj gjetjeje lidhjen ndërtektësore të këtij autori me elementet biblike e më shumë. Në tregim kemi ironikisht të shprehur një lidhje të pamundur, pasi papagalli Alef jeton si i burgosur, ndërsa zogu Omega shijon lirinë e pakufishme. Pikëtakimi i fillimit dhe i fundit, i Alefit me Omegën, është tragjik, është vdekje. E megjithatë gjithë ky shtresëzim filozofik lidhet me dashurinë për jetën. Për çiftin e ri që jeton në apartamentin ku luhet kjo tragjedi zogjsh, kjo vdekje është thjesht një moment frikësimi.
Citoj: ““O zot, ç’po bëhet kështu?”- ofshani thellë e zonja e shtëpisë.
“Ç’ka të bëj me zogjtë e vdekur, o Zot?”
Gruaja e mori zogun dhe e futi po në atë kontenjer ku e pat hedhur veç ca minuta më parë Alefin.”
Përmes një përfundimi thuajse kafkian, që ka diçka prej “Metamorfoze” , mbyllet ky tregim që e bllokon lexuesin ndër mendime.
Tregimi tjetër “Shkrimtari i ri dhe qielli” trajton përhumbjen e njeriut të letrave në një botë gjithnjë e më sipërfaqësore. Është një rrëfim prej një pozicioni ironik prej “narratori të gjithëdijshëm”, i cili fokusohet qëllimshëm veç në veprimet e jashtme, pa dashur të zbresë në problemet dhe shqetësimet psikologjike të shpirtit krijues.
(Marrë në : https://gazetadielli.com/te-gjithe-tanet-svi-nasi-disa-mendime-rreth-antologjise-se-prozes-se-shkurter-te-shkrimtareve-shqiptare-ne-mal-te-zi/)
