SHIJA
E LIBRAVE TË ANTON GOJÇAJ-t
Prof.
Dr. Alfred Çapaliku
“Poezinë e Anton Gojçajt e ka
karakterizuar guximi
për t’i thyer konvencat...”
(gazeta “Zëri”, Prishtinë 2001)
Shkrimtari poliform Anton Gojçaj
është poet, prozator, eseist, studiues, i cili e di për bukuri se kur, se çka
dhe se si, të shprehë ndjenja dhe mendime me pendën e tij magnetike, e cila
tërheq objekte dhe subjekte të çmuara. Ajo pendë gjurmëlënëse, herë prek në
poezi “Dëgjohet një violinë në suferinë” 2001-2018, herë depërton në prozë
“Qengj i harruar natën në mal” (tregime) 2003-2010 dhe “Passio” (roman)
2004-2015, herë qendis në ese, në vështrime, në recensione, “Shija e librit” 2009 dhe “Biblioteka e Hirushes”
2011, herë gdhend në studime shkencore “Tema e heroit nacional në letërsi” 2004
dhe “Proza letrare e Anton Harapit” 2007.
Kësisoj Anton Gojçaj ka ndërruar
fytyrë, gjithmonë përmbrenda. Përherë duke tejkaluar vetveten për t’u bërë sa
më interesant ndaj leçitësit të zakonshëm pa moshë dhe për t’u shpallur sa më
befasues ndaj lexuesit të zgjedhur elitar.
Kështu autori paraqitet me shije
të ndryshme librash në shqip: me katër ribotime në Lezhë, Ulqin, Podgoricë,
shtetet e Bashkuara të Amerikës; me disa përkthime të shkrimeve të tij
artistikenë gjuhët sllavojugore, në anglisht, në frëngjisht, në kinezisht
(mandarin), në finlandisht, në gjermanisht; me katër vepra të publikuara në Mal
të Z, Kosovë, Shqipëri, SH.B.A. ; me pesë mënyra për t’iu klasifikuar vepra në
skeda e rafte bibliotekash dhe me po aq rrugë për t’i mbërritur copyright-i në
duar e zemra njerëzish.
Shkrimtari Anton Gojçaj është
institucionalizur duke u përfshirë në tekstet shkollore shqip dhe malazezisht.
Ai është shquar edhe si
përkthyes, vitin që shkoi, në shqip, i romanit për fëmijë “Në mbretërinë e
shkronjave” me autore shkrimtaren bashkëkohëse malazeze Bllaga Zhuriq.
Ky shi librash nuk resht nga
2001-shi i largët deri më 2018-tën e afërt.
Nuk ke sesi të mos lagesh, apo të
paktën është e pamundur të mos stërpikesh prej tij; herë me një varg vjershe,
si:
“shiko sa të vetmuar jemi / mikja
ime... / këndo se të lumtur jemi / në këtë shekull të përlotur”, tek ”Shiu i
mrekullueshëm”; herë me një poezi – “Dhjetë
ndoshta pse Çun Mulja shkon në Amerikë përkrye Meksikës”;
herë me një rresht tregimi, si:
-
Kisha
bërë gjithçka për ty, por unë jam vetëm një zog. Di vetëm të këndoj. Për diçka tjetër
nuk kam talent dhe as nuk di të bëj gjë tjetër. Zogjtë e fisit tim dashurohen
veç një herë në jetë...” tek “Atomet, shpirti, dashuria...”;
herë me një pasazh eseje
filozofike, si:
“Pikërisht në këtë epokë të errët
Mesjete, drita ngrihet në kultin e njërit prej tri elementeve bazike të së
bukurës – bashkë me plotninë dhe me harmoninë”, tek “E bukura në Mesjetë” ;
herë me një postulat studimi
shkencor, si: “”Andrra e Pretashit” dhe “Valë mbi valë” janë dy shembuj që
dalin nga i njëjti roces – shndërrimi i fakteve historike në fakte të fiksionit
letrar”, tek “Fakticiteti në letërsi” ;
Anton Gojçaj që spikat si në autoportretin
me kromatikë ngjyrash, të shpikura prej tij, ashtu edhe në sfondin me
shkrimtarë shqiptarë bashkëkohorë në Malin e Zi, realizon një diptik mjaft
domethënës:
1.
Si
inteligjent, shrimtari Anton Gojçaj, talentin e lindur e të kultivuar e përdor
në shërbim të vetes për të formuar një stil të pangatërrueshëm dhe për të
krijuar një firmë të pashmangshme në letërsinë shqipe të dy dekadave të para të
shekullit XXI.
2.
Si
intelektual, magjistër Anton Gojçaj, dijen e fituar me aq përpjekje e përdor në
shërbim të kolegëve artistë kryesisht në trevën e tij, por edhe më gjerë në
mbarë kufirin gjuhësor shqiptar e më përtej, nëpërmjet interpretimeve me të
vërtetë model, për Hajro Ulqinakun, Haxhi Shabanin, Lumnije Hoxhën, Hajredin
Kovaçin, Fran Camajn, Asllan Bishën, Ibrahim Berjashin, Anton Gjuravçajn, Anton
Nikë Berishën, Anton Berishajn, Kujtim Shalën, Basri Çapriqin, Ndue Sinishtajn
etj. Veçojmë konsideratën për poetin Haxhi Shabani: “Një gjuhë e zgjdhur, e
dëlirë, lozonjare, e rrjedhshme dhe asociative, një shqipe e pastër, e cila
sikur ironizon kufijtë dhe realitetet”.
Ky miksazh shkrimtar – kritik i
Anton Gojçajt ka fokusuar vëmendjen ndaj opusit letrar të tij, prej dy dyzina
figurash të rëndësishme në fushën e letërsisë dhe të publicistikës shqiptare,
siç janë: Klara Kodra, Anton Berishaj, Bahri Brisku, Ramadan Musliu, Arben
Prendi, Kolec Traboini, Haxhi Shabani, Fran Camaj, Prend Buzhala, Ahmet
Selmani, Dimitrov Popoviq, Nuhi Ismajli, Ndue Ukaj, Ragip Sylaj, Pandeli Koçi,
Rrok Gjolaj, Fatmir Minguli, Pjetër Dreshaj, Peter Tase etj. Veçojmë vlerësimin
e shkrimtarit Anton Berishaj: “Poezinë e Anton Gojçajt e karakterizon një
dinamikë e veçantë tekstore, një tekstualitet i gjallë, i pazakonshëm,
origjinal. Autori e arrin këtë me një shumësi procedimesh dhe teknikash
kompozicionale e strategjish retorike.”
Të gjitha këto arritje me aq mund
si “punëtor ëndrrash” dhe si antropolog kulturor, gërshetuar me një tipar
cilësor të autorit, që e kam shprehur më 30 gusht 2007 në gazetën “Koha javore”
të Podgoricës për librin e Anton Gojçajt kushtuar Anton Harapit:
“Të lexosh kritikisht do të thotë
të shquash një tjetër, duke mbetur ai që je”, bëjnë që shkrimtari poliglot
Anton Gojçaj të kundrohet jo vetëm si një përfaqësues ekselent i letërsisë
shqipe në Malin e Zi, por në saje të fondit të tij mozaik të vlerësohet si një
nga zërat origjinalë në mbarë arealin e gjuhës amë.
Funksioni dhe misioni i librave
të tij është fjala e shkruar me germa kapitale: KULTURA.
(Shkodër – Kukël, më 23. 11. 2019.)
 |
| KOHA JAVORE, nr. 891, më 5 dhjetor 2019, Podgorice |
